Hemen her bölgede ürünler ani hava değişimi ve yağışlardan zarar görürken en çok etkilenen ürünler arasında erkenci portakal, mandalina ve limon çeşitleri, çiçeklenme dönemindeki zeytin ağaçları, Antep fıstığı, tarla bitkilerinden ise mısır, patates, ayçiçeği, domates, salatalık, biber, kabak, buğday ilk sıralarda yer aldı.
Koronavirüs nedeniyle olağanüstü şartlarda tarımsal üretimi sürdürmeye çalışan çiftçiler virüsten değil, ani hava değişimi ve şiddetli yağışlardan darbe yedi. Sadece 10 günde yaşanan ani hava değişimi nedeniyle bazı bölgelerde aşırı sıcaktan, bazı bölgelerde aşırı soğuk, don, dolu ve fırtınadan tarım ürünleri büyük zarar gördü.
Özellikle 15-24 Mayıs tarihleri arasında yaşanan ani hava değişimi ve yağışlar bitkisel üretimde ciddi zararlara neden oldu. Önce 40 dereceleri gören aşırı sıcak hava ve hemen sonrasında -1 dereceye kadar düşen aşırı soğuk havanın yanı sıra dolu, don, fırtına bir çok bölgede bitkisel ürünlere büyük zarar verdi.
En çok zarar gören ürünler
Hemen her bölgede ürünler ani hava değişimi ve yağışlardan zarar görürken en çok etkilenen ürünler arasında erkenci portakal, erkenci mandalina çeşitleri, bazı limon çeşitleri, çiçeklenme dönemindeki zeytin ağaçları, Antep fıstığı, tarla bitkilerinden ise mısır, patates, ayçiçeği, domates, salatalık, biber, kabak, buğday ilk sıralarda yer aldı.
“İlk kez böyle bir felaket yaşıyoruz”
Finike’de üç kuşaktır portakal yetiştiriciliği yaptıklarını belirten Mete Apaydın, ilk kez böyle bir felaketle karşı karşıya kaldıklarını belirterek DÜNYA’ya şu bilgileri verdi: ” Ziraat odalarından bize haber geldi. Özellikle 14-21 Mayıs tarihleri arasındaki hava değişimine dikkat çekiliyordu. Antalya, Finike’de 40 dereceyi aşan sıcaklık oldu. Ağaçlarımıza bir iki gün öncesinden su vererek sıcağa karşı korumaya çalıştık. Fakat önce 40 dereceyi gördük sonra bayramın ilk günü akşam sıcaklık 8 dereceye düştü. Ağaçlar strese girdi. Meyve dökümü oldu. Normalde Haziran ayında ağaç yetiştiremeyeceği ürünü döker. Önce böyle bir şey zannettik. Fakat bahçeleri inceledikçe bunun Haziran dökümü değil, ani hava değişiminden olduğunu gördük. Bahçelerde yüzde 70-80 oranında meyve dökümü var. Üstelik dökülen meyve genelde koyu yeşil olurdu. Bu sefer sararmış, yanmış olarak döküldü. Finike, Türkiye portakal üretiminin yüzde 8’ini karşılıyor. Bu yıl yüzde 70-80 azalma olacak. Antalya, Adana, Mersin’deki üreticilerle konuştuk. Oralarda da zarar büyük. Zarar İzmir’e kadar ulaşmış durumda.”
Erkenci çeşitler zarar gördü
Çok büyük bir sorunla karşı karşıya olduklarını anlatan Mete Apaydın, özellikle erkenci çeşitlerde zararın çok büyük olduğunu söyledi. Apaydın: ” Bu yıl narenciye üretiminde ciddi sorunlar olacak. Hava şartları nedeniyle dalında kalan ürünlerde kalite sorunu olacak. Yani ticari değeri azalacak. Dünyada ve ülkemizde narenciye ürünlerine yoğun talep var. Sonbaharda koronavirüste ikinci dalga olursa bu ürünlerdeki eksiklik nedeniyle fiyatlar aşırı yükselecek ve tüketici daha pahalıya almak zorunda kalacak. Ürün bulmak da sıkıntılı olacak. Bu nedenle çiftçinin borcunu faizsiz erteleseniz bile iki yılda çiftçi kendini toparlayamaz. Bizler bilinçli üreticiler olarak sigorta yapıyoruz. Fakat, TARSİM(Tarım Sigortaları A.Ş.) aşırı sıcak ve aşırı soğuk zararlarını kapsamıyor. Bu zararların mutlaka poliçe kapsamına alınması gerekiyor.”
Adana’da zarar yüzde 70-90 arasında
Mayıs ayının 15’inde başlayan ve 18 Mayıs’tan itibaren etkili olan aşırı sıcak Adana’da bazı erkenci meyve çeşitlerinde büyük zarara yol açtı. Sıcaklığın 40 derecenin üstüne çıktığı Adana’da erkenci mandalina, portakal çeşitlerinde meyvelerin yanmaya bağlı olarak zarar görmesi ve yere düşmesi zararı yüzde 70-90 seviyelerine çıkardığı ifade ediliyor. Ziraat Mühendisleri Odası Adana Şubesi önceki dönem Başkanı Semih Karademir, erkenci portakal ve mandalina çeşitlerinde sıcaklığa bağlı olarak çok büyük zarar meydana geldiğini ve bu yıl bu ürünlerde üretimin çok az olacağını söyledi.
Sıcak ve poyraz etkili oldu
Adana Çiftçiler Birliği Başkanı Mutlu Doğru, geçen hafta özellikle pazar ve pazartesi aşırı sıcaklarla birlikte sert esen poyrazın erkenci çeşit mandalina ve bazı limon çeşitlerinde büyük zarara neden olduğunu belirterek hasadı başlayan karpuz ve kavunun da zarar gördüğünü belirtti. Doğru, Çukurova’da hasadı başlayan buğdayın ise bu sıcaklardan etkilenmediğini belirtti. Doğru, sıcak ve poyraz zararının da devlet destekli tarım sigortaları risk kapsamına alınmasını beklediklerini söyledi.
İç Anadolu’yu soğuk ve don vurdu
Aşırı sıcak Akdeniz Bölgesi’nde erkenci mandalina, portakal ve bazı limon çeşitlerinde hasara neden olurken, Eskişehir, Kütahya, Afyon,Manisa ve Konya’nın bir bölümünde aşırı soğuk ve don nedeniyle mısır, ayçiçeği, patates, domates, salatalık, kabak, ceviz ve diğer ürünler zarar gördü. Mersin Erdemli’de ise etkili olan fırtına seralarda tahribata neden oldu.
Ülke aşırı sıcak hava nedeniyle adeta yanarken, sadece iki gün sonra sıcaklıklardaki sert düşüş yüksek rakımlı yerlerde kar yağışına neden oldu. Özellikle İç Anadolu Bölgesi’nde 20-23 Mayıs tarihleri arasında görülen don ve kırağı bitkisel üretime ciddi zarar verdi. En çok etkilenen iller arasında Eskişehir, Kütahya, Afyon,Manisa ve Konya’nın bir bölümü var. Diğer bazı illerde de bitkisel üretim kısmi zarar gördü.
Çiftçinin üretim maliyeti artacak
Yaşanan soğuk, don,dolu felaketi nedeniyle bazı alanlar yeniden ekilecek. Bu nedenle çiftçinin üretim maliyeti artacak. Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Süleyman Soylu, aşırı soğuktan Eskişehir, Kütahya, Afyon ve Konya’nın bir bölümünün etkilendiğini söyledi. DÜNYA’ya bilgi veren Süleyman Soylu’nun anlattıkları özetle şöyle: ” Özellikle Afyon ve Kütahya’da mısır ve patates olumsuz etkilenmiş görünüyor. Buralarda çiftçi belki de yeniden ekim yapmak zorunda kalacak. Tohum maliyeti başta olmak üzere çiftçinin masrafı artacak. Yeniden ekim için tarlanın sürülmesinde mazot kullanılacak. Mazot maliyeti artıracak. Gübre kullanmaya gerek yok. Zaten atılan gübre toprakta duruyor.”
Buğdayda verim kaybı olabilir
Konya Ovası ve İç Anadolu’da soğuk hava nedeniyle başaklanma döneminde olan buğdayda verim kaybı endişesi yaşanırken, bir çok bölgede rüzgar nedeniyle yan yatan buğdaylarda da verim kaybı olabileceği ifade ediliyor.
Konya Ovası’nda 22 Mayıs gecesi çiftçileri korkutan soğuk hava etkisinin, Cumartesi gecesi ucuz atlatıldığını belirten Soylu: ” Hüyük, Doğanhisar, Bozkır, Hadim ve Derbent gibi rakımı yüksek kesimlerde başta ceviz ve sebzelerde kısmi hasar görüldü.Ova kesiminde ise sıcaklıklar zarar eşiğinin üzerinde gerçekleşti. ” dedi. Hava sıcaklığının 35 dereceden 1-2 dereceye düşmesi ile hububat ürünlerinin strese girdiğini belirten Prof. Dr. Süleyman Soylu, buğday ve mısırla ilgili şu değerlendirmeyi yaptı: “Buğdayda farklı gelişme dönemlerinde düşük sıcaklığın yaptığı etki farklı oluyor. Yapılan çalışmalar başaklanma ve tozlaşma döneminde 2 saatten daha uzun süre -1 veya 0 dereceye bitkilerin maruz kalması durumunda beyaz boş başak oluşumu, sap ve yaprakta zararlar olabileceğini gösteriyor. Mısır için ise, kritik eşik 1-2 derece. Bunun üstünde yapraklar biraz zarar görse de büyük oranda kurtarır. Çiftçilerimiz zarar gören tarlaları ile ilgili karar vermede acele etmesinler, 3-4 gün sonra bitkilerin ne kadar etkilendiği ölüp ölmediği netleşir.”
Çiftçilere “acele etmeyin” uyarısı
Prof. Dr. Süleyman Soylu, çiftçilerin zarar gören tarlayı hemen sürmemesi gerektiğini de hatırlatarak: ” Ürünlerinde soğuk zararı semptomları olanlar acele karar vermesinler, gereksiz masraf yapmasınlar. Bazı çiftçilerimiz bitkiyi morarmış görünce hemen tarlayı sürüp ekim yapıyor. Bu doğru değil. Bir kaç gün beklendikten sonra bitki kendini toparlar ve gelişmeye devam eder. Geçmişte bunu gördük. Verim kaybı bile olmadan üretici ürünü aldı. Bu nedenle bir kaç gün çok önemli acele etmeden bitki durumuna göre, ölüp ölmediğine baktıktan sonra yeni ekim yapılıp yapılmayacağına karar verilmeli.” bilgisini verdi.
Ege’de zeytin ve sebzeler etkilendi
Ani hava değişiminden en çok etkilenen ürünlerden birisi de zeytin oldu. Aşırı sıcak nedeniyle özellikle Ege Bölgesi’nde çiçeklenme döneminde olan zeytinlerde çiçekler döküldü. Üretimin azalması bekleniyor.
Ege Bölgesi’nde özellikle sebzeler soğuk hava ve dondan olumsuz etkilendi. Sebze yetiştiriciliği ve gıda ürünleri ihracatı yapan Kybele Özel Gıda Ürünleri A.Ş. Kurucusu Kemal Berişler sebze ürünlerindeki hasarın da çok büyük olduğunu belirterek şunları söyledi: ” Afyon, Eskişehir, Kütahya,Manisa, Balıkesir de ciddi düzeyde don hasarı oluştu. Binlerce dönüm alanda ekim yapanlar iki gecede büyük zarara uğradı. Kimi bölgelerde domates, biber, kornişon ekimlerinde hasar ciddi boyutlarda. Ne yazık ki TARSİM uygulamaları don ve dolu hasarlarını kapsamıyor. Ayrıca zeytinlerimizde de hasar büyük. Çiçek döneminde olan zeytinlerde çiçeklerin hepsi döküldü. Bir çok üründe mağduriyet var.”
Güneydoğu’da dolu yağışı etkili oldu
Güneydoğu Anadolu’da ise dolu yağışı etkili oldu. Özellikle Şanlıurfa ve Diyarbakır’da dolu yağışı nedeniyle tarımsal alanlar ve meyve bahçeleri büyük zarar gördü. Şanlıurfa’da özellikle Bozova ve Karaköprü ilçelerinde 24 Mayıs günü etkili olan dolu yağışı fıstık bahçelerine ve diğer tarım alanlarında hasara neden oldu. Fıstık ağaçlarının yanı sıra zeytin, badem, ceviz ağaçları ve diğer bitkisel ürünler de olumsuz etkilendi.
Erdemli’de fırtına seraları yıktı
Daha önce dolu yağışı ile meyve bahçeleri zarar gören Mersin Erdemli’de bu kez fırtına etkili oldu. Mayıs’ın 23’ünde gece yarısı başlayan fırtına seraların zarar görmesine neden oldu. Bazı seralar yerle bir olurken bazılarında naylonlar kullanılamaz hale geldi.
Hasat gecikecek
Aşırı soğuk,don,dolu ve kırağıdan etkilenen üretim alanlarının bir bölümü yeniden ekim için hazırlanması gerekiyor. Bu da üretici için önemli bir maliyet artışı getirecek. Ayrıca bu alanlardaki hasatta da gecikmeler bekleniyor.
Sigorta kapsamı genişletilmeli
Üreticiler,uzmanlar benzer ani hava değişikliklerinin bundan sonra daha çok yaşanacağını belirterek, Tarım Sigortaları A.Ş (TARSİM)’nin bu tür zararları kapsayacak şekilde sigorta kapsamını genişletmesi gerektiğini söylüyor. Ayrıca üreticiler, uğradıkları zararın hızlıca tespit edilerek yeniden üretimin yapılabilmesi için devlet tarafından destek sağlanması gerektiğini ifade ediyor.
Felaket, Meclis gündeminde
Çiftçinin uğradığı zarar, Türkiye Büyük Millet Meclisi(TBMM)’ne taşındı. Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Adana Milletvekili, TBMM Tarım, Orman ve Köy İşleri Komisyonu Üyesi Ayhan Barut, geçtiğimiz günlerde Adana başta olmak üzere Çukurova Bölgesi’nde etkili olan aşırı sıcaklar nedeniyle yüzde 80’lere varan rekolte kaybının olduğunu söyledi. Üreticilerin yaşadığı büyük mağduriyete değinen Barut, “Büyük zararı oluşan narenciye üreticilerimizin zararları karşılanmalı, afet bölgesi ilan edilmeli, çiftçi borçları faizsiz ertelenmeli, üreticilerimize ayni ve nakdi yardım yapılmalıdır” dedi. Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay ile Tarım ve Orman Bekir Pakdemirli’nin yanıtlaması istemiyle Meclis’e soru önergesi sunan Barut, çiftçiye yardım eli uzatılmasını istedi.