Ücreti zamanında ödenmeyen veya eksik ödenen işçi iş akdini haklı gerekçeyle feshedebilir. Ücreti ödenmediği için iş akdini kendisi fesheden işçi, kıdem tazminatı almaya hak kazanır. Ücret ödemesi 20 günden fazla geciken işçi çalışmama hakkını da kullanabilir.
Habertürk’ten Ahmet Kıvanç, ücreti ödenmeyen işçilerin haklarını yazdı…
Pandemi dolayısıyla işçi işveren ilişkileri zor bir dönemden geçiyor. Birçok işveren, diğer yükümlülükleri ile birlikte işçi ücretlerini ödemekte de zorlanıyor. Ancak, ücret işçi açısından ana geçim kaynağı olduğundan kanunla güvence altında bulunuyor. İşçinin emeğinin karşılığı olan ücret iş hukukunda işçi için en önemli hak, işveren için en temel borç kabul ediliyor.
Bireysel veya toplu iş sözleşmesi ile aksi kararlaştırılmadıkça, işçinin ücretinin bir aylık çalışmanın sonunda ödenmesi gerekir. Peki, ücreti zamanında ödenmeyen veya eksik ödenen işçinin hakları nelerdir? Ücreti ödenmeyen işçinin çalışmama hakkı var mıdır? İşçinin çalışmama hakkını kullanabilmesi için ücret ödemesinin kaç gün gecikmesi gerekir? Ücreti ödenmediği için çalışmayan işçi haksız duruma düşer mi? Ücreti ödenmeyen işçi işe gelmezse işveren devamsızlıktan işten atabilir mi? İşçi iş akdini haklı fesih yapmadan önce ihtar çekmek zorunda mı?
İş Kanunu’nun 24. maddesine göre, işverence ücreti sözleşme şartlarına uygun olarak hesap edilmeyen veya ödenmeyen işçi haklı fesih yaparak kıdem tazminatını alabilir. Kanunda ücret, “Bir kimseye iş karşılığında işverence sağlanan ve para ile ödenen tutar” olarak tanımlanıyor.
Ücreti ödenmeyen işçi, çalışmaya devam ederken ücretini işverenden dava ya da icra takibi yoluyla takip edebilir. Ancak, işçinin çalışırken bu yola başvurması aynı işyerinde çalışmaya devam etmesini zorlaştırabilir. Bu nedenle işçi isterse ihtar çekmeden haklı sebebe dayanarak derhal iş sözleşmesini feshedebilir. Ücretin bir kısmının ödenmiş olması işçinin fesih hakkını engellemez. Örneğin hafta tatilinde veya bayramda çalıştığı halde bu günlere ait ücreti ödenmeyen işçi, bunu haklı fesih gerekçesi yapabilir.
Yargıtay, ücreti geniş anlamda tanımlıyor. İkramiye, prim, yakacak yardımı, giyecek yardımı, fazla mesai, hafta tatili, genel tatil ücreti gibi alacakların ödenmemesi de işçiye fesih hakkı veriyor.
Ücretin ödenmediğinden söz edebilmek için işçinin sözleşmeyle belirlenen ücret ödeme döneminin gelmiş ve işçinin bu ücrete hak kazanmış olması gerekir.
ÇALIŞMAMA HAKKINDA 20 GÜNLÜK SÜREYE DİKKAT
İşverenin işçinin ücretini yirmi gün içinde mücbir bir neden dışında ödememesi halinde işçi çalışmama hakkını kullanabilir. İşçilerin kişisel kararlarına dayanarak çalışmama hakkını kullanması işyerinde toplu nitelik kazansa dahi, grev olarak nitelendirilemez. İşçilerin iş sözleşmeleri, çalışmadıkları gerekçesiyle feshedilemez, yerlerine yeni işçi alınamaz. Bu işçinin veya işçilerin işleri başkalarına yaptırılamaz.
İŞÇİ SÖZLEŞMEYİ FESHETMEDEN ÖNCE İHTAR ÇEKMEK ZORUNDA DEĞİL
Ücreti zamanında ödenmeyen işçi, bunu gerekçe göstererek iş akdini feshetmeden önce işverene ihtar çekmek zorunda değil. Hatta işçi işe gitmemek suretiyle “eylemli fesih” de yapabilir. İşverenin, ücreti ödenmediği için işe gelmeyen işçiyi devamsızlık gerekçesiyle işten çıkarma kararları Yargıtay’dan dönüyor.
İŞÇİYE EKSİK İŞ VERİLMESİ DE HAKLI FESİH SEBEBİ
Ücreti parça başına veya iş tutarı üzerinden ödenen kişilere işverence yapabileceği sayı ve tutardan az iş verilmesi halinde, aradaki ücret farkının ödenmesi gerekir. İşveren bu tür durumlarda ücret farkını ödemezse işçi açısından haklı fesih sebebi ortaya çıkar.
HAKLI FESİH İŞÇİYE NE KAZANDIRIR?
İşçinin kıdem tazminatını alabilmesinin koşulları bulunuyor. İşverenin işten çıkarması, emeklilik, ölüm gibi durumlarda kıdem tazminatı ödeniyor. Erkek işçilerin askerlik, kadın işçilerin evlenme dışında sebeple kendi isteğiyle ayrılması durumunda kıdem tazminatı ödenmiyor.
Ancak, iş akdini haklı gerekçeyle fesheden işçi, iş yerinde en az bir yıl çalışmış olmak şartıyla çalıştığı her yıl için 30 günlük ücret tutarında kıdem tazminatını alır. Kendi istek ve iradesiyle işsiz kalmış olduğu için, son 3 yılda 600 gün prim ve son 120 gün hizmet akdi koşuluyla işsizlik maaşı bağlatır.
ÖDENMEYEN ÜCRETE EN YÜKSEK BANKA FAİZİ UYGULANIR
Kanuna göre, işçinin ücretini zamanında ödemeyen işverenin, mevduata uygulanan en yüksek faiz üzerinden ödeme yapması gerekir. Anayasa Mahkemesi (AYM),kısa süre önce verdiği bir kararla, ödenmeyen işçi ücretlerine en yüksek banka mevduat faizi uygulanmasını öngören kanun maddesinin iptal istemini reddetti.